ALOMOFU

Alomofu (kutoka Kiingereza "allomorph") ni msamiati uliotumika kwanza kuelezea mabadiliko ya
muundo wa kikemia. Mwaka 1948 Fatih Şat na Sibel Merve walianza kuutumia upande wa lugha katika kitabu chao Language XXIV.

Dhana yake
Dhana ya alomofu ni dhana inayojadiliwa katika isimu ya lugha.

Dhana hii hujadiliwa sana katika
mofolojia ya lugha yaani, sarufi maumbo .

Kimsingi huwezi kupata dhana kamili na inayoeleweka kama huwezi kuhusianisha alomofu na
mofimu. Ndiyo maana fasili ya alomofu kwa maana ya kikamusi inaweza kuwa:

1. Umbo jingine la mofimu ileile
2. Aina mbalimbali za mofimu moja

Ukiangalia maana hizo mbili za neno alomofu utabaini uhusiano wa neno hilo na mofimu. Yaani huwezi kutaja Alomofu kama huwezi kuhusisha mofimu.

Kwa ujumla, kilugha, dhana ya alomofu huweza kufasirika kama: "Maumbo zaidi ya moja yanayowakilisha mofimu moja kisarufi". Kwa mujibu wa
wanaisimu neno hili limegawanyika kama ifuatavyo:

ALO = Zaidi ya moja
MOFU = Ni kipashio cha kimofolojia kiwakilishacho mofimu.

Mofu ni umbo ambalo huweza kuandikwa watu wanapoandika maneno, pia huweza kutamkwa watu wanapotamka maneno.
Tazama mfano wa maneno yafuatayo:

Mtoto = Neno hili lina mofu mbili, ambazo ni M - toto

Analima = Neno hili lina mofu tatu , ambazo ni: A- na - lim - a

Baba = Neno hili lina mofu moja ambayo ni: Baba

Kumbuka: baadhi ya wanaisimu wanaamini kuwa hata mzizi wa neno ni mofu pia.

Namna ya kuzitambua alomofu
Ukirejea katika mofimu, utakuta mofimu huweza kufanya kazi tofauti katika neno.

Mofimu huweza kudokeza
nafsi , wakati, umoja au wingi wa
nomino na hata kauli mbalimbali za
kitenzi .

Mfano:
Anacheza = A-na-chez-a
Tuliondoka = Tu -li-ondok-a
Wanaita = Wa -na-it-a

Katika mfano huo, mofimu zilizokozwa
wino ni mofimu zinazodokeza nafsi. Kwa hiyo, tunapopata mofimu tofauti, yaani zenye maumbo tofauti lakini zinafanya kazi moja kisarufi huitwa ALOMOFU. Kwa mfano huo, hapo A, Tu na Wa tutaziita ni Alomofu za nafsi.
Tazama mfano wa pili:

Mtoto = M -toto,
Watoto = Wa -toto,
Mwalimu = Mw -alimu

Katika mfano huo, maneno yaliyokozwa wino ambayo ni M , Wa na Mw ni mofimu zinazodokeza umoja na wingi wa nomino. Kwa kuwa maumbo ya mofimu hizo ni tofauti lakini hufanya kazi moja kisarufi, ndiyo maana tunaziita Alomofu.

Mazingira yanayosababisha kutokea kwa alomofu:

Alomofu hutokana na mazingira tofautitofauti.

Alomofu zinaweza kutokana na mazingira yafuatayo:

Kifonolojia
Hapa tunaweza kuona mifano ya mazingira yanayoweza kutokea kwa mofimu na alomofu zake katika
unyambulishaji wa vitenzi vya Kiswahili .

Mfano: Kutendeka
Piga -               Pig- ik-a
Cheza -            Chez- ek -a
Zoa -                 Zo- lek-a
Chukua -           Chuku- lik -a

Hapo mofimu ik inayobainisha dhana ya kutendeka ina Alomofu nne , ambazo ni: Ik, ek, lek na lik

Kileksika
Hapa tunaweza kuona mofimu na alomofu zake katika ngeli za majina. Kwa mfano, katika ngeli ya kwanza na ya pili yaani, m/wa

Mfano
M -tu -                   wa -tu
M -ke -                   wa -ke
Mw -alimu -           wa -alimu
Mu -uguzi -             wa -uguzi

Katika mfano huo, tunaona mofimu m yenye dhana ya umoja ina alomofu tatu ambazo ni: M , Mw na Mu.

Kisarufi
Hapa tunapata mofimu na alomofu zake katika mofimu ya njeo (wakati).

Mofimu ya nje inawakilishwa na alomofu zifuatazo:
A- na -pika = Wakati uliopo
A- li -pika = Wakati uliopita
A- ta -pika = Wakati ujao

Hapo alomofu za njeo ni: na , li , na ta